Putevima pismenosti Srba u Bosni: Prilog proučavanju samoučkog opismenjavanja kod Srba u Bosni

Padom srpskih srednjovjekovnih država pod osmansku upravu obrazovni rad kod srpskog naroda se u najvećoj mjeri veže za srpske manastire i parohijske škole. Pored manastira i parohijskih škola značajnu ulogu ima i samoučko opismenjavanje. Iako nije mogao da se mjeri sa manastirskim i parohijskim školama, samoučki tip opismenjavanja je i te kako zaslužan za očuvanje obrazovanja kod srpskog naroda. Sve do sredine XIX vijeka na prostorima naselјenim srpskim narodom pod osmanskom upravom razvoj školstva je bio podređen vlastima, što je bila otežavajuća okolnost za srpski narod. Shodno tome, samoučki vid opismenjavanja susreće se i kroz cijeli XIX vijek kod srpskog naroda u Bosni, ali i kasnije, istina manje, i pod austrougarskom upravom sve do početka XX vijeka. Vremenom je srpska škola počela na sebe preuzimati sve oblike svjetovnog života srpskog naroda u Bosni. Bitan segment koji je škola na sebe preuzela bilo je čuvanje nacionalnog identiteta, etničke i vjerske pripadnosti, što se posebno značajnim pokazalo nakon ukidanja Pećke patrijaršije 1766. godine.